Gümrük Kapıları ve Gümrüklerde Yapılması Gerekenler

Gümrük Kapıları

Gümrük kapıları terim olarak, yurt dışına yapılan yolculuk işlemlerinde gidiş-dönüş aşamasında gümrük işlemlerinin gerçekleştiği yerini ifade eder. Gümrük kapılarının diğer bir adı da “sınır kapısı”dır. Gümrük kapılarından geçişler kara, deniz, hava yolları aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. Gümrük kapıları, bağlı olunan ülkenin komşuları ve diğer ülkeler arasındaki köprülerdir. Gümrük kapıları aracılığıyla ticaret, turizm, ulaşım vb. faaliyetler yapılır. Gümrük kapıları ile ticari ve ekonomik alanda kazanç sağlanır.

Türkiye’nin Gümrük Kapıları

Türkiye’nin komşuları ve diğer ülkelerle bağlantı noktasını oluşturan gümrük kapıları aracılığıyla ulaşım hattı kurulmaktadır. Türkiye’deki gümrük kapıları aracılığıyla yük ve yolcu taşımacılığı yapılmaktadır. Türkiye’nin kara sınırı alanında yer alan sınır kapıları şunlardır:

1. Bulgaristan
2. Gürcistan
3. Yunanistan
4. Ermenistan
5. Nahçıvan
6. İran
7. Irak
8. Suriye

Karayolu Gümrük Kapıları

Karayolu gümrük kapıları açısından bakıldığında Türkiye’nin kara sınırlarının toplam uzunluğu 2753 km’dir. Türkiye’nin iki kıtada da toprağı bulunmaktadır. Türkiye’nin en uzun sınırı Suriye olurken, en kısa sınırı Nahçıvan olmaktadır. Türkiye’nin güncel gümrük kapıları listesi şu şekildedir:

• Pazarkule Karaağaç (Edirne),
• İpsala (Edirne),
• Kapıkule (Edirne),
• Hamzabeyli (Edirne),
• Dereköy (Kırklareli),
• Türkgözü (Ardahan),
• Aktaş (Ardahan),
• Sarp (Artvin),
• Dilucu (Iğdır),
• Gürbulak (Ağrı),

• Kapıköy (Van),
• Esendere (Hakkari),
• Karkamış (Gaziantep),
• Şemdinli-Derecik (Hakkari),
• Çukurca (Hakkari),
• Yayladağı (Hatay),
• Cilvegözü (Hatay),
• Öncüpınar (Kilis),
• Çobanbey (Kilis),
• Nusaybin (Mardin),

• Şenyurt (Mardin),
• Akçakale (Şanlıurfa),
• Ceylanpınar (Şanlıurfa),
• Mürşitpınar (Şanlıurfa),
• Habur (Şırnak),
• Gülyazı (Şırnak),
• Akyaka (Kars),
• Alican (Iğdır),
• Borualan (Iğdır),
• Zeytindalı (Hatay).

Ceylanpınar ve Mürşitpınar sınır kapıları sadece dini bayramlarda akraba ziyaretleri için açılır. Şemdinli-Derecik, Ceylanpınar, Mürşitpınar, Yayladağı, Nusaybin, Şenyurt, Akçakale, Gülyazı, Akyaka, Alican, Borualan sınır kapıları geçişlere kapalıdır. Diğer sınır kapıları ise ticaret, turizm gibi alanlarda açık olarak faaliyetlerini sürdürmektedir. Suriye bölgesinde bulunan sınır kapıları güvenlik gerekçesiyle hizmet verememektedir. Kara hudut kapılarının düzenlenmesi Bakanlar Kurulu Kararı ile gerçekleştirilmektedir. Sınır kapısı, komşu ülke ile olan bağlantılar, sınır ülkesi vb. özellikler Ticaret Bakanlığı’na bağlı olarak hizmet vermektedir.

Denizyolu Gümrük Kapıları

Denizyolu gümrük kapıları ile Türkiye’nin sınır komşuları arasında bağlantılar bulunmaktadır. Üç tarafı denizlerle kaplı olan ülkemizde denizyolu ticareti, bölgedeki alanları da canlandırmaktadır. Denizyolu ile sağlanan ulaşımla ekonomik yatırımlar ve planlanmaların kolaylıkla yürütülmesi sağlanmaktadır. Gümrük kapılarından geçerken Ticaret Bakanlığı’nın belirlediği kurallara bağlı olmak şartıyla gümrük kapılarından geçişe izin verilmektedir. Denizyolu ticaretindeki kurallardan biri de, gerekli izinlerin alınarak taşımacılık ve lojistik faaliyetlerinin gerçekleştirilmesidir. Ülkemizdeki denizyolu gümrük kapıları şunlardır:

• Botaş (Adana),
• Toros Tarım Limanı (Adana),
• Sanko Limanı (Adana),
• Alanya (Antalya),
• Kaş (Antalya),
• Finike (Antalya),
• Antalya (Antalya),
• Kemer (Antalya),
• Kaş-Setur-Marina (Antalya),
• Hopa (Artvin),
• Kuşadası (Aydın),
• Didim Yat Limanı (Aydın),
• Ayvalık (Balıkesir),
• Akçay (Balıkesir),
• Bandırma (Balıkesir),

• Bandırma-Bağfaş (Balıkesir),
• Marmara-Beledan (Balıkesir),
• Saraylar (Balıkesir),
• Bartın (Bartın),
• Gemlik (Bursa),
• Bozcaada (Çanakkale),
• Çan. Bel. Yat (Çanakkale),
• Karabiga (Çanakkale),
• İçdaş-Biga (Çanakale),
• İçdaş-2 (Çanakkale),
• Cenal-Karabiga (Çanakkale),
• Küçükkuyu (Çanakkale),
• Kepez (Çanakkale),
• Giresun (Giresun),
• İskenderun (Hatay),

• Tuzla-Pendik (İstanbul),
• Çeşme-Dikili-Aliağa-Foça (İzmir),
• İnebolu (Kastamonu),
• İğneada (Kırklareli),
• Derince (Kocaeli),
• Anamur-Aydıncık (Mersin),
• Akkuyu (Eğitim),
• Bodrum-Fethiye-Datça (Muğla),
• Ünye (Ordu),
• Rize,
• Sinop,
• Tekirdağ,
• Trabzon,
• Yalova,
• Zonguldak

Denizyolu taşımacılığında da olumsuz şartlarla karşılaşabilmek mümkün olmaktadır. Fırtına ve aşırı rüzgarlar sebebiyle denizyolu ticaretinde zorluklar yaşanabilir. Bu sebeple lojistik operasyonlarını başlatmadan önce gümrük kapılarında yaşanacak durumların da hesaplanması gerekmektedir. Ticaret Bakanlığı’na tabi olan mevzuatların incelenerek gümrük işlemlerinin yapılması yol gösterici olacaktır.

Demiryolu Gümrük Kapıları

Ülkemizdeki demiryolu gümrük kapıları;

• Uzunköprü (Edirne),
• Kapıkule (Edirne),
• Kapıköy (Van),
• İslahiye (Gaziantep),
• Çobanbey (Kilis),
• Nusaybin (Mardin),
• Akyaka (Kars),
• Kars Tren Garı (Kars).

Demiryolu gümrük kapıları ile sınır ülkeleri Yunanistan, Bulgaristan, İran, Suriye, Ermenistan, Gürcistan’dır. Tükiye’nin batısı Edirne ve doğusu Kars illerindeki lojistik faaliyetleri demiryolu sayesinde sağlanabilmektedir. Türkiye’nin komşuları ile bağlantı yollarını oluşturan gümrük kapıları sayesinde ülke, ekonomik olarak büyüme hacmini artırmış olmaktadır. Demiryolu gümrük kapıları Ticaret Bakanlığı’nın uyguladığı mevzuata uygun olarak yapılabilmektedir. İhracat ve ithalatın yapıldığı yerlerden biri olan demiryolu gümrük kapıları, gümrük muhafaza memurlarının yönlendirmesi doğrultusunda yapılmaktadır. Demiryolu gümrük kapısı giriş işlemlerinde diğer gümrük kapılarında uygulanan işlemler sırasıyla yapılmaktadır. Ürünün bilgisi, tanımı, gideceği ülke, menşei bilgisi, ulaştırılma süresi, gerekli izinlerin alınması, vergilerin ödenmesi, sigorta işlemleri vb. faaliyetler gümrük işlemleri adı altında sürdürülmektedir. Türkiye’nin coğrafi yapısı sebebiyle deniz ve kara yolu ulaşımı daha geniş bir alanda yaygınken, demiryolu ulaşımı daha sınırlı bir şekilde yapılmaktadır. Bu coğrafi yapı, demiryolu gümrük kapısına da yansımış olmaktadır. Yine gümrük kapıları girişinde gerekli kontroller yapılarak işlemler tamamlandığında ihracat ve ithalat için izin verilmektedir.

Gümrükte Yapılması Gerekenler

4458 sayılı Gümrük Kanunu 167. Maddesi ve Bakanlar Kurulu kararları sonucunda gümrük işlemleri ve sınırda yapılması gereken bilgiler oluşturulmuştur. Gümrük kapılarında ihracat ve ithalat işlemleri gerçekleştirilmektedir. Gümrük müdürlükleri A ve B gümrük müdürlükleri olarak sınıflandırılmaktadır. A sınıfında tüm gümrük işlemleri gerçekleştirilmektedir. B sınıfında ise sadece yolcu ve beraberinde getirdiği materyaller Bakanlık tarafından belirlenen kurallara göre gerçekleştirilmektedir. İhracat ve ithalat yapılırken belirlenen gümrük fiyatları Resmî Gazete’de 74 numaralı tebliğ aracılığıyla usul ve esaslar dahilinde fiyatlandırılmıştır. Gümrükte gönderilecek ürünler eşyanın niteliği, çıkış ülkesi, konumu, hangi araç ile belirlendiği, nereye ve ne zaman gideceği gibi faktörlerle hesaba tabi tutulmaktadır. İhtisas gümrüğü bu alanda önem teşkil eder çünkü ihtisas gümrüğü ile eşyanın belirli gümrük idarelerinden çıkışı sağlanmaktadır.

İthalatta Yapılması Gerekenler

İthalata başlamadan önce ithal eşyanın belirlenmesi gerekmektedir. Yapılacak işlemler için gümrük müşavirliğinden bilgi alınabilmektedir. İthal eşya belirlenirken eşyanın ismi, özellikleri ve ürünün tanımlanması gümrük fiyatlarının belirlenebilmesi için de önemlidir. İthal Eşyasının Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon (G.T.İ.P.) Numarasının Belirlenmesi neticesinde gümrük işlemleri de kolaylaşmaktadır. İthal ürün gönderilirken gümrük ücretine tabi tutulur. KDV, ÖTV, Toplu Konut Fonu, gümrük vergisi, antidamping vergileri gibi ücretlerin belirlenmesi gerekmektedir. İthal eşya ile ticaret yapılacaksa bu alandaki kurallar ve yasal çerçeveler belirlenmelidir. Kota, ihtisas gümrüğü, gözetim, sağlık belgeleri, kontrol belgeleri, izin belgeleri, CE belgesi, analizlerin sonuçları araştırılarak ithalat sürecine ön giriş yapılmalıdır. İthalat bilgilerine Ekonomi Bakanlığı, Ticaret ve Gümrük Bakanlığı, İstanbul Ticaret Odası’nın internet sitelerinden ulaşabilmek mümkündür. Yıl sonu işlemleri gerçekleştirilirken dış ticaret mevzuatı titizlikle incelenmelidir çünkü gümrük ve ithalat hakkında çeşitli değişiklikler olabilmektedir. İthal ürünün taşınması da nakliyecilik faaliyetlerini öne çıkarmaktadır. İthal eşyanın nakliyesinde ürünün bilgisi, ihracatçının bulunduğu ülke önem arz eder. Ambalajlama, karşılıklı görüşme, satış sözleşmeleri, ithal bedellerinin güvence altında gerçekleştirilmesi, gümrük denetimleri ithalatın başarılı şekilde gerçekleştirilmesinde önemli rol oynar.

İhracatta Yapılması Gerekenler

İhracat aşamasında fizibilite raporlarının tamamlanması gerekmektedir. İç pazardaki firmanın potansiyelinin analiz edilmesi, hedef pazarın belirlenmesi, maliyet analizlerinin hesaplanması, vergiler, gümrük vergileri, harçlar, kotalar, fiyat listesinin oluşturulması, sigortaların yapılması ürünün ambalajlanması ve teslimat koşulları gibi etmenlere bağlı olarak ihracat işlemleri yapılır. İhracat yapılırken önemli başlıklar arasında gümrük işlemleri ve ürünün doğru tanımının yapılması ve ulaştırılması için doğru araçların kullanılması yer alır. İhracat yapılırken birçok risk ile de karşı karşıya kalınmaktadır. Örneğin, ticari riskler, transfer riskleri, mali risk, dokümantasyon riskleri öne çıkan başlıklar arasındadır. Bu risklerin tamamı sadece ihracatçıyı ya da ithalatçıyı değil, aracılar arasındaki ilişkileri de yönlendirir. Risklerin oluşmaması için sigortanın yapılması ve opsiyonların belirlenmiş olması gerekmektedir. İhracat yapılırken gerekli izin ve belgelerin alınması belirli kurallar dahilinde gerçekleşir. Bu izinler Dış Ticaret Müşteşarlığı, Maliye Bakanlığı, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı tarafından sağlanır. İhracat yapabilmek için de İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne üye olmak gerekmektedir. İhracat işlemleri, teklifin alıcıya gönderilmesi ile başlar; ürünün tanıtılması, satış sözleşmesinin hazırlanması, faturalar ve dolaşım belgeleriyle devam eder. Helal belgesi, borsa tescil belgesi, standardizasyon belgesi, tır karnesi, menşe şehadetnamesi, sağlık sertifikaları ve diğer belgelerin de tamamlanması gerekmektedir.

Gümrük Kapılarında Yoğunluk Sebepleri

Gümrük kapılarında ihracat ve ithalat yapılırken yoğunluk yaşanmaktadır. Türkiye’nin ihracat oranları arttıkça da yoğunluk günden güne değişmektedir. Uzmanlar yoğunluğun, ülkeden çıkışlarda yaşandığını, ürün için araç sayısı artsa da, karşılayacak ülkenin ürünü almaya gelmemesinden kaynaklandığını belirtiyorlar. Diğer bir neden olarak da Avrupalı ülkelerle yaşanan transit aşamasındaki sorunlara işaret edilmektedir. Çoğunlukla Bulgaristan yolunda yapılan ihracat işlemlerinde yoğunluk yaşandığı ifade edilmektedir. Örneğin, pandemi gibi mücbir dönemlerde ihracat faaliyetleri sekteye uğruyor olarak gözükse de, azımsanmayacak şekilde ihracat çalışmaları gelişme göstermektedir. Bekleme peronlarında yaşanan yoğunluk sebebiyle de Bakanlık ön beyan uygulaması ile saha düzenlemesi yapmaya çalışmaktadır. Tır çıkış peronlarının ülkemizde ihracat için yetersiz kalışı gümrük kapılarında bekleme süresini uzatmaktadır. Bu yoğunluğun önüne geçebilmek için öncelikle gümrük peronlarında alana girecek araçların bilgisi, ürün bilgisi, gideceği ülke bilgileri tanımlanarak olası karışıklıkların da önüne geçilebilmektedir. Bu yoğunluğun nedeni ülkelerin durumuna göre dönemsel olarak değişkenlik gösterebilmektedir. Yaşanan yoğunluğun dönemsel olarak arttığı dönemlerden biri de yıl başına yaklaşan günlerde yaşanmaktadır.

Olağan Sebepler

Gümrük kapılarında yaşanan olağan sebeplerin başında bürokrasi nedeniyle girişlerde yaşanan sorunlar gelmektedir. Kapılarda yaşanan yoğunluk sebebiyle ürünler gümrük girişlerinde bekletilmektedir. Gümrük işlemleri lojistik süreçlerin alt basamağını oluşturmaktadır. Ürünün beklemesi ya da alıcıya ulaştırılamaması her iki taraf içinde zaman kaybı ve mali kayıplara sebep olmaktadır. Bu sebepleri ortadan kaldırabilmek için de yeni yasaların çıkartılarak, alıcı-satıcı arasındaki iş birliğinin sorunsuz şekilde yürütülmesi için düzenlemeler yapılmaktadır. Türkiye’de ihracatın artması, peron sayısının azlığı, gümrük kapısında çalışan personelin azlığı gibi sebepler de gümrük işlemlerinde yoğunluğa sebep olmaktadır. Avrupa Birliği uyum süreci kapsamında Türkiye ile ilgili mevzuatların sağlıklı bir şekilde uygulanması, olası yoğunluklarının yaşanmasını engelleyecek başlıca çalışmalar arasındadır.

Olağan Dışı Sebepler

Gümrük kapılarında yaşanan olağan dışı sebepler dönemsel ve ülkenin konjönktürel yapısına göre değişkenlik göstermektedir. Örneğin bir ülke iç savaşta ise, dönemsel olarak gümrük kapıları kapanmaktadır. 2020 yılında ise pandemi koşulları sebebiyle Sağlık Bakanlığı tarafından sokağa çıkma yasakları ve çeşitli diğer kısıtlamalar uygulanmaktadır. Gümrük kapılarının geçici olarak kapatılması sebebiyle ticaret faaliyetlerinde de durgunluk gözlemlenmektedir. Olağan dışı sebeplerden sayılabilecek doğal afetler (deprem, sel, taşımacılık kazaları, toprak kaymaları vb.) sebebiyle de gümrük kapılarında yoğunluk gerçekleşmektedir. Alıcıya ulaştırılmaya çalışan ürünlerin kapılarda bekletilmesi ülke ekonomisi için olumsuz sonuçlara sebep olmaktadır.

Bu yazımız da dikkatinizi çekebilir: Gümrük Vergileri Nasıl Hesaplanır?

Sosyal Medya hesaplarımızı takip etmeyi unutmayın;

• Instagram Sayfamız
• Facebook Sayfamız
• Linkedin Profilimiz
• Youtube Kanalımız